Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek Katar Ekonomi Zirvesi’nde yaptığı konuşmada son dönemde Türkiye’den kaçan yabancı sıcak paranın geri gelmeye başladığını ifade etti ancak yabancıların neden Türkiye’den kaçtığını dile getirmedi. Bakan Şimşek’in dile getirmekten kaçındığı 19 Mart İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ve Ekrem İmamoğlu operasyonlarının etkisinin göründüğünden çok daha ileri boyutlara ulaştığı Merkez Bankasının Mart 2025 Ödemeler Dengesi verilerine yansıdı.
YERLİ SERMAYE ÇIKIŞI OPERASYONLARDAN SONRA ARTTI
Merkez Bankası'nın açıkladığı rakamlarda en dikkat çeken gelişme operasyonlar sonrası yabancı sıcak paradan daha fazla yerli sermaye ve sıcak para çıkışının gerçekleşmiş olması. TÜSİAD Başkanlarına yönelik soruşturmalar, operasyonlarda çok sayıda şirketin mal varlıklarına, banka hesaplarına el konulması, yönetimlerine kayyum atanmasının yerli sermayeyi ürküttüğü, döviz varlıklarında büyük çıkışlar yaşandığı Merkez Bankasının resmi verilerinde açığa çıkıyor.
RAHİP BRUNSON KRİZİ VE 19 MART OPERASYONLARI
Verilere göre ocak ve şubat aylarıyla birlikte mart ayında çıkış yapan yabancı sıcak para tutarı üç ayda 4 milyar 910 milyon dolara yükselirken, yerli sıcak para, yatırım sermayesi ve döviz mevduatı çıkışları yabancıların üç katını aştı. ABD Başkanı Donald Trump’ın Türkiye’de terör örgütü üyeliği ve casusluk iddiasıyla tutuklanan Rahip Andrew Brunson’ın serbest bırakılması talebiyle 2018 Ağustos’unda Türkiye’ye yönelik yaptırım kararları üzerine yerli sermaye ve sıcak para çıkışında hızlı artış yaşanmıştı. O dönemde yerli yatırımcılar ve sermayedarlar bir ayda 10 milyar 170 milyon doları yurtdışına çıkarttı.
Merkez Bankası'nın açıkladığı son veriler ise 19 Mart operasyonlarının yerli yatırım sermayesi, yerli sıcak para, yerli mevduat kaçışında yaşanan tahribatın çok daha ileri boyutlarda olduğunu gösteriyor.
Yurtiçi yerleşik yatırım sermayesinin mart ayında tahvil, hisse senedi, döviz mevduatı olarak yurtdışına çıkarttığı kaynak tutarı 8 milyar 760 milyon dolar olurken, doğrudan yatırım sermayesi olarak bir ayda yurtdışına götürülen 688 milyon dolarla birlikte yerli sermaye çıkışları mart ayında 9 milyar 450 milyon dolara ulaştı.
Ödemeler dengesi Net Hata ve Noksan kaleminde (NHN) martta çıkış yapan kaynağı belirsiz 3 milyar 940 milyon dolarla birlikte yerlilerin bir ayda yurtdışına çıkarttığı tutar 13 milyar 390 milyon dolar oldu. Yurt içi bankaların verdiği döviz kredileriyle yurtdışına çıkan 1 milyar 330 milyon dolar da eklendiğinde yurtiçi yerleşiklerin 19 Mart operasyonlarıyla birlikte Türkiye’den çıkardıkları tutar 14 milyar 720 milyon dolara yükseldi.
YABANCI GELMİYOR YERLİLER GİDİYOR
Yabancı yatırım sermayesi kaçışını durdurabilmek için son iki aydan bu yana Hong Kong, Washington, New York, Londra, Dubai, Katar’da ikna turlarına çıkan Bakan Şimşek ve Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan’ın bu çabalarının yetersiz kaldığı Merkez Bankası'nın resmi verilerine de yansıyor. Şimşek’in ‘yabancılar geri dönmeye başladı’ açıklamalarına karşılık yerli yatırım sermayesi, yerli sıcak para yaşanan siyasal gerilimlerden, her gün bir yenisi başlatılan yargı operasyonlarından ürkmüş görünüyor.
BYD ÖRNEĞİ
Bir ayda 14 milyar doları aşan kaynağın yurtdışına gitmesi, yerli sermayedeki yatırım iştahının azaldığını, öngörülemezlik ve güven sorununun aşılamadığını gösteriyor. Son dönemde Türkiye’ye yönelik en büyük yabancı yatırımlardan birisi olan Çinli BYD’nin Manisa’da gerçekleştireceği otomobil yatırımı için sağlanan olağanüstü teşvikler, bedava arazi tahsisleri, yatırım ve vergi indirimleri, muafiyet ve istisnalara rağmen Avrupa merkezini Macaristan’da kurma kararı alması yabancı sermayenin de Türkiye’ye mesafeli olduğunu gösteren bir diğer sıcak gelişme.
Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) çok sayıda fabrikanın satışa ya da kiraya çıkartılırken geçen yılın son çeyreğinden bu yana devletin sağladığı enerji, finansman, vergi, istihdam muafiyetlerine rağmen teşvik belgeli yatırımlarda hızlı şekilde geriliyor. Buna ek olarak tekstil, konfeksiyon, beyaz eşya, dayanıklı tüketim malları üreten çok sayıda tesis Mısır, Cezayir, Fas, Tunus vb. Kuzey Afrika ülkelerine ya da Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Polonya gibi Doğu Avrupa ülkelerine taşınıyor. Tüm bu gelişmelere Merkez Bankası verilerine yansıyan milyarlarca dolarlık yerli sermaye ve parasal kaynağın yurtdışına çıkarılması yanında yanı sıra reel sektörün, üretici ve imalatçıların da Türkiye’den çıkışa geçtiğini işaret eden bir başka önemli gösterge.
Dolayısıyla artık gizlenemez hale gelen somut tablo, siyasi amaçlarla yürütülen operasyonların yerli sermaye ve yatırımlarda yarattığı hasarın giderek yayıldığını, önümüzdeki dönemde bu tahribatın büyümesi ihtimalinin arttığını ortaya koyuyor. Son dönemde yaşanan gelişmelerle durma noktasına gelen yabancı sıcak para ve yatırım sermayesi girişlerinin yanı sıra yerli sermaye üzerindeki negatif etkinin daha ileri boyutta olduğu, yerli yatırım sermayesindeki tedirginliğin yabancılardan daha büyük olduğu görülüyor.