600 milyon ışık yılı uzaklıkta, yıldızları parçalayıp yutan dev bir kara delik... NASA'nın Hubble Uzay Teleskobu, tarihte ilk kez galaksi merkezinde bulunmayan bir kara deliğin “gelgit bozulumu olayı” (TDE) sırasında bir yıldızı yok ettiğini gözlemledi. “AT2024tvd” olarak adlandırılan bu olağanüstü olay, uzay biliminde kara deliklerin konumlarına ve evrimlerine dair önemli bir keşfin önünü açtı.
GALAKSİ DIŞINDA GEZEN KARA DELİK YILDIZ YUTTU
"Space Jaws" lakabı takılan bu kara delik, yaklaşık 1 milyon Güneş kütlesine sahip ve bir yıldızın çok yakınına gelmesiyle onu parçalayıp emdi. Bu olay sırasında ortaya çıkan radyasyon sadece Hubble tarafından değil; NASA’nın Chandra X-Işını Gözlemevi, New Mexico’daki Çok Büyük Dizi Radyo Teleskobu (VLA) ve Caltech’in Palomar Gözlemevi tarafından da kaydedildi.
AT2024tvd adı verilen olay, şimdiye kadar tespit edilen 100’den fazla TDE arasında benzersiz çünkü bu tür olaylar genellikle kara deliklerin bulunduğu galaksi merkezinde gerçekleşiyor. Bu ise ilk kez galaksinin dış bölgelerinde yer alan bir kara delikten kaynaklandı.
İLK KEZ GÖRÜLDÜ
Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'den Prof. Ryan Chornock’a göre bu keşif, daha önce yalnızca teoride var olduğu düşünülen gezgin süper kütleli kara deliklerin gözlemlenmesini sağladı. Makalenin başyazarı ve UC Berkeley astrofizikçisi Yuhan Yao ise şunları söyledi: “AT2024tvd, optik gökyüzü taramalarında yakalanan ilk merkez dışı TDE. Bu da gelecekte daha fazla gezgin kara deliğin keşfedilebileceği anlamına geliyor.”
Yao, bu tür olaylara şimdiye kadar bilimsel ilgisizlik olduğunu belirterek, "Bu keşif, araştırmacıların bu tür olayları daha fazla araştırmasına yol açacak" dedi.
AYNI GALAKSİDE İKİ KARA DELİK
Olayın gerçekleştiği galakside, merkezde yer alan ikinci bir kara delik daha bulunuyor—bu da Güneş’in 100 milyon katı kütleye sahip. Ancak bu iki dev kütleli kara delik, yerçekimsel olarak birbirine bağlı değil. Aralarındaki mesafe yaklaşık 2.600 ışık yılı; bu, Dünya ile Samanyolu’nun merkezindeki kara delik Sagittarius A* arasındaki mesafenin onda biri kadar.
Küçük olan kara deliğin, zaman içinde büyük olan merkeze doğru spiral çizerek yaklaşabileceği ve bir birleşmeyle sonuçlanabileceği düşünülüyor.